Atomska bomba, koju su Sjedinjene Države 6. avgusta 1945. bacile na Hirošimu označila je početak ere nuklearnog naružanja. Iako su razvoj i razmeštanje tog oružja dostigli svoj vrhunac tokom Hladnog rata, veliki arsenali i dalje postoje u Sjedinjenim Državama i Rusiji – i trenutno su na nivou visoke spremnosti. Nedavni skandali u vezi sa rukovanjem nuklearnim oružjem u američkoj vojsci ponovo su pokrenuli dijalog o rizicima i potrebama za takvim naoružanjem.
Ispod površine postrojenja za lansiranje pod nazivom “Oscar Zero” u blizini Kuperstauna u američkoj saveznoj državi Severna Dakota, sudbina miliona zavisila je samo od odluke da se okrene ključ za lansiranje nuklearne rakete.
Kada bi taj ključ aktivirao interkontinentalnu balističku raketu “Minuteman” sa nuklearnom bojevom glavom, skraćeno ICBM – povratka ne bi bilo, a opseg smrti i uništenja bio bi nesaglediv.
“Ljudi koji su tu radili su vrlo ozbiljno shvatali svoj posao”, kaže Gven Hinmen, iz raketnog postrojenja "Regan Minutmen".
Gven je nadzornica u kompleksu “Oscar Zero”, sada nalik muzeju Hladnog rata. Hinmen objašnjava da to postrojenje, koje je zatvoreno za rad 1998. u skladu sa drugim Sporazumom o strateškom smanjenju naoružanja, skraćeno START 2, pruža posetiocima jedinstven uvid u život onih koji su služili i služe, i još rade u izuzetno izolovanim uslovima.
“Ova banka mašinerije iza mene se i dalje koristi”.
Koristi se u operativnom pogonu samo nekoliko stotina kilometara dalje, priča Hihmen. Nemarni pripadnici obezbeđnja u takvim postrojenjima u drugim državama, skandal u vezi sa odgovornima za rakete koji su prepisivali na testovima i sveobuhvatno odsustvo fokusa od završetka Hladnog rata skrenulo je pažnju na gotovo zaboravljenu vojnu jedinicu.
“Ovo su složeni sistemi kojima upravljaju ljudi, koji prave greške”, ističe Kenet Benedikt. Ona je izvršna direktorka Biltena atomskih naučnika – publikacije, koju su pokrenuli oni koji su napravili prvu atomsku bombu 1940-ih sa ciljem da upozore javnost na posledice korišćenja nuklearnog oružja.
Bilten takođe kontroliše tzv. sat sudnjeg dana, odnosno grafički prikaz koliko je svet blizu nuklearne katastrofe. Što se kazaljke više približe ponoći – znači da je opasnost veća. Sat trenutno stoji na 5 do 12, ne samo zbog opasnosti od rata objašnjava Benedikt, veći i zbog rizika koji predstavlja pogrešno rukovanje nuklearnim oružjem.
“Tokom proteklih 60 ili 70 godina, barem što se tiče našeg arsenala, bilo je više od 1.200 havarija”.
Ranije ove godine, američke vazduhoplovne jedinice uklonile su 50 nuklearnih raketa iz svojih silosa, te celokupni inventar nuklearnih raketa spremnih za lansiranje sada iznosi oko 400, što je najmanji broj od Hladnog rata. Benedikt smatra da bi trebalo suspendovati sve nuklearne rakete.
“Tražili smo od ovog predsednika i od mnogih predsednika da ukinu stanje visoke pripravnosti. Nema razloga da ovo oružje bude spremno za lansiranje u roku od 10 minuta po naređenju. Niko to ne želi osim Sjedinjenih Država i Rusije”.
Prema važećem sporazumu Sjedinjenih Država i Rusije, broj razmeštenih strateških nuklearnih raketa ograničen je na 700 za svaku zemlju.