Sjedinjene Države sankcionisale su u ponedeljak četiri zvaničnika iz bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska (RS): Željku Cvijanović, članicu Predsjedništva BiH, Nenada Stevandića, predsjednika Narodne Skupštine RS, Radovana Viškovića, predsjednika Vlade RS i Miloša Bukejlovića, ministra pravde RS.
Sankcije je izrekao Odjel za kontrolu strane imovine (OFAC), Sekretarijata za finansije SAD, koji do sada izrekao većinu američkih sankcija za zvaničnike sa Zapadnog Balkana.
U saopštenju Stejt departmenta o sankcijama je navedeno da su zvaničnici omogućili usvajanje zakona u Narodnoj skupštini RS koji su podrivali Ustav BiH, kao aneks Dejtonskog mirovnog sporazuma. Riječ je o odlukama Narodne skupštine o nepriznavanju odluka Visokog predstavnika i Ustavnog suda BiH u tom entitetu.
„Ovaj novi zakon, kojeg je promovisao Milorad Dodik, predsjednik RS, entiteta u BiH, koji je već pod američkim sankcijama, je drzak pokušaj podrivanja državnih institucija“, naveo je portparol Stejt departmenta Metju Miler. „Zakon prijeti stabilnosti, suverenitetu i teritorijalnom integritetu BiH, kao i izgledima zemlje za integracije u evroatlantske i evropske institucije, nauštrb ljudi u BiH.“
Brajan Nelson, podsekretar za terorizam i obavještajne finansije Sekretarijata za finansije saopštio je takođe da postupci predstavnika RS ugrožavaju stabilnost, suverenitet i teritorijalni integritet BiH, kao i teško stečeni mir zasnovan na Dejtonskom mirovnom sporazumu: „Takvo ponašanje dodatno ugrožava buduću putanju zemlje i uspješnu integraciju u evroatlantske institucije“.
Sankcije su izrečene na osnovu izvršne naredbe „EO 14033“, koja kao razloge navodi korupciju, te ugrožavanje mira i stabilnosti, kojom je predsjednik SAD Džo Bajden u junu 2021. godine proširio ovlašćenja za sankcionisanje na Zapadnom Balkanu.
U saopštenju Stejt departmenta navodi se da je Dodik bio sponzor i glavni zagovarač zakona o nevaženju odluka Ustavnog suda BiH u RS.
Upravo Dodik bio je prvi zvaničnik iz BiH sankcionisan na osnovu izvršne naredbe „EO 14003“, a kao razlozi su navedeni podrivanje državnih institucija i rad na kreiranju paralelnih institucija u RS, koruptivne aktivnosti, te etno-nacionalistička retorika koja izaziva podjele.
Sekretarijat za finansije prvi put je sankcionisao Dodika još 2017. godine, zbog opstrukcije Dejtonskog mirovnog sporazuma. Već tada, donesena je odluka o blokiranju sve imovine koju on eventualno posjeduje u SAD, o zabrani ulaska u SAD, dok su američkim državljanima zabranjeni transakcije i poslovanje sa njim.
U aprilu 2022. godine, Dodiku i njegovoj saradnici Željki Cvijanović, sankcije sa sličnim mjerama je uvelo i Ujedinjeno kraljevstvo, navodeći kao razlog „namjerno podrivanje teško stečenog mira u BiH“. Cvijanović do sada nije imala američke sankcije.
Portpatol Stejt departmenta Miler je naveo da je visoki predstavnik u BiH Kristijan Šmit – kao vrhovni autoritet za interpretaciju Dejtonskog sporazuma – javno osudio zakon kao neprihvatljivo narušavanje vladavine prava i napad na ustavni poredak BiH, te da je Dodik potpisao zakon 7. jula 2023. godine, uprkos Šmitovom poništavanju zakona.
„Današnje sankcije su nadogradnja prethodnih američkih sankcija i restrikcija sa vizama koje smo nametnuli kako bismo promovisali odgovornost, mir, stabilnost i funkcionalno demokratsko upravljanje na Zapadnom Balkanu. Nastavićemo podržavati ljude u BiH i njihove napore na izgradnji vladavine prava i osiguranju mira i prosperiteta“, dodao je Miler.
Stejt department je saopštio i da proces kojim su sporni zakoni usvajani, kao i informacije sa veb stranice Narodne skupštine, jasno pokazuju da su sankcionisani pojedinci odgovorni za traženje specijalne sjednice Narodne skupštine 27. juna „kako bi bilo održano glasanje o ovoj inflamantornoj legislativi“.
Dodaje se da su Višković, Stevandić i Cvijanović tražili održavanje sjednice, dok je Bukejlović prezentovao zakon u ime Vlade RS, a svi su podržali njegovo usvajanje.
Takođe je navedeno da institucije koje predstavljaju sankcionisane osobe nisu meta OFAC-ovih sankcija.
Kao rezultat sankcija, sva imovina i poslovni interesi sankcionisanih u SAD su blokirani, a zabranjene su im i poslovne transakcije sa američkim državljanima i firmama, kao i putovanja u SAD.
Po naredbi „EO 14033“ do sada su sankcionsane ukupno 24 firme ili pojedinca sa Zapadnog Balkana, uključujući i današnje sankcije - najviše iz BiH (16).
Osim današnjih sankcija, od ranije su mjere izrečene narednim pravnim i fizičkim licima: Alternativna televizija Banja Luka, Integral Inženjering Laktaši, Marinko Čavara, Diana Kajmaković, Osman Mehmedagić, Fadil Novalić, Asim Sarajlić, Alen Šeranić, Dragan Stanković, Slobodan Stanković, Gordana Tadić i Dodik.
Iz Srbije je upravo na osnovu te naredbe početkom jula sankcionisan Aleksandar Vulin, direktor Bezbednosno informativne agencije.
