Veliki broj zemalja, među kojima je i Iran, koriste nuklearnu energiju kao izvor električne energije. Snažan zemljotres, koji je pogodio Japan prije mjesec dana, pričinio je međutim značajnu štetu u jednoj od nuklearki u toj zemlji. I dok predstavnici međunarodne industrije za proizvodnju nuklearne energije kažu da su usredsređeni na bezbjednost, događaji u nuklearki Fukušima Daiči pokazali su da se nesreće događaju, bez obzira na to koliko se vodilo računa o bezbjednosnim mjerama prilikom izgradnje nuklearnih objekata. U prvom dijelu serijala o bezbjednosti nuklearne energije, novinar Glasa Amerike Džefri Jang podsjeća na neke od nuklearnih nesreća u skorijoj istoriji.
Sve je počelo 11. marta. Japan je prvo potresao snažan zemljotres, najjači u istoriji te zemlje. Zatim je cunami uništio sve ono što zemljotres nije. Na putu razaranja našla se i nuklearka Fukušima, na Pacifičkoj obali, sjeverno od Tokija. Katastrofa je izazvala nestanak struje, neophodne za hlađenje nuklearnih reaktora u objektu. Uprkos hitnim mjerama, temperature u jezgrima reaktora porasle su do opasnih nivoa.
Zatim se dogodilo ono najgore. Dan nakon zemljotresa i cunamija, eksplodirao je objekat u kojem se nalazio jedan od reaktora. Dva dana kasnije, eksplozija je uništila još jedan. Slična sudbina je, dan nakon toga, zadesila i treći objekat. Konačan rezultat bilo je širenje opasne radijacije koja je, u različitim nivoima, prisutna i danas.
Japanski zvaničnici evakuisali su područje oko Fukušime, u prečniku od 20 kilometara. Gotovo pola miliona ljudi moralo je da napusti svoje domove, Na velikom broju lokacija u blizini nuklearke, stanovnici su podvrgnuti testovima na radijaciju, koja je bila prisutna i u pojedinim oblastima udaljenim od mjesta nesreće. Zbog visokih nivoa radijacije u Fukušimi, vlasti su morale da evakuišu radnike na nekoliko dana.
Zvaničnici koji su zaduženi za katastrofu u nuklearki nadziru betonske i čelične konstrukcije oko reaktora, odnosno kontejnere, koji sprečavaju ispuštanje radijacije. Strahuje se da je više njih oštećeno. Bivši direktor za bezbjednost u Međunarodnoj agenciji za atomsku energiju Filip Žame kaže da su te konstrukcije od ključne važnosti
"Kontejneri u kojima se nalaze reaktori su jedna od barijera. Moramo da zaštitimo životnu sredinu i ljude od radijacije u slučaju nesreće.”
Najgora nuklearna nesreća u istoriji dogodila se prije 25 godina u nuklearnoj elektrani Černobil u Ukrajini. Sovjetska nuklearka nije imala kontejnere za zastarale reaktore. Reaktor broj četiri se 26. aprila 1986 pregrijao i eksplodirao, raznevši krov zgrade u kojoj se nalazio. Radijacija se ubrzo raširila gradom Pripjat, sjeverno od Černobila. U reaktoru četiri, gorjelo je nuklearno gorivo i grafit koji ga je okruživao. Vlasti su pokušale da pomoću helikoptera ugas požar, koji je međutim nastavio danima da gori.
Vetar je raznio radioaktivne čestice na širom području Ukrajine, Bjelorusije, Rusije, zatim Skandinavije, Britanije i ostalih djelova Evrope. Zvaničnici su bili primorani da evakuišu područje oko Černobila, u prečniku od oko 30 kilomatara,uključujući i Pripjat. Hiljade ljudi poslate su da raščiste teren nakon eksplozije, Takođe je sagrađena konstrukcija, poznata kao sarkofag, kojom je prekriven oštećeni reaktor i radioaktivno gorivo.
Pripjat je sada napušteni grad, čije kuće, učionice, igrališta i druga mjesta vremenom sve više propadaju. U gradu je nekada živjelo oko 50 hiljada stanovnika, koji su možda zauvijek napustili to mjesta. Ostali su samo podsjetnici na njihove živote koji se polako pretvaraju u prah. Sovjetska vlada saopštila da je u eskploziji reaktora poginula najmanje 31 osoba.
Svjetska zdravstvena organizacija navela je da bi moglo da bude još 2200 smrtnih slučajeva među onima koji su učestvovali u čišćenju radioaktivnih otpadaka. U izvještaju organizacije ističe se da bi ukupan broj žrtava mogao da poraste na 4000, zbog različitih oboljenja prouzrokovanih radijacijom.
Sedam godina prije nuklearne havarije u Černobilu, 28. Marta 1979, godine, nesreća u nuklearnoj elektrani Ostrvo tri milje u Pensilvaniji ukazala je na značaj kontejnera za smještaj reaktora. Gubitak vode za hlađenje prouzrokovao je djelimično topljenje nuklearnog goriva u reaktoru broj dva. Kontejner je međutim ostao netaknut i zaštitio je životnu sredinu od oštećenog jezgra. Incident u toj nuklearki podstakao je industriju za proizvodnju nuklearne energije u SAD da značajno pooštri bezbjednosne i operativne standarde.
"Ta nesreća dovela je do preispitivanja trenutne situcije i ukazala na potrebu stalnog poboljšanja naših procedura - da ne budemo zadovoljni trenutnim stanjem, već da imamo bolju obuku i da poboljšamo kapacitete za odgovor na hitne situacije.”
Rukovodioci nuklearnih elektrana širom svijeta kažu da je bezbjednost na vrhu liste prioriteta i da se stalno poboljšava zahvaljujući obuci i nadziranju operacija u nuklearkama. Isto tvrdi i iranska Organizacija za atomsku energiju, koja je upravo završila izgradnju prve komercijalne nuklearke u Bušeru, u Persijskom zalivu, o kojoj ćemo detaljnije govoriti u narednim segmentima serijala o nuklearnoj bezbjednosti.