Srbija ima vodeću ulogu u regionu Zapadnog Balkana, a do promena se mora doći postepeno uz neophodnost sprovođenja reformi u više oblasti, posebno na polju slobode medija i civilnog društva, izjavila je američka senatorka Temi Boldvin iz Viskonsina.
"Volela bih da vidim Srbiju kao mesto gde je zakon u potpunosti primenjen. Ona je pogodan prostor u kome omladina može da uči i da napreduje, gde je život unutar Evropskog sistema jedna velika prednost", izjavila je Boldvin na međunarodnoj konferenciji "Srpsko-američko partnerstvo kroz vekove" u organizaciji američkog Centra za studije i Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Beogradu, preneto je na sajtu fakulteta.
Konferencija je organizovana u sklopu obeležavanja 140 godina od uspostavljanja diplomatskih odnosa između Srbije i SAD.
Značaj kulture i poseta američkih umetnika Jugoslaviji
U sklopu panela "Jugoslovensko-američki odnosi za vreme Hladnog rata: Održavanje Titove Jugoslavije", Radina Vučetić sa Filozofskog fakulteta rekla je da je veliki značaj kulture u odnosima između Jugoslavije i Sjedinjenih Država, kao i da je Jugoslavija dobila, a potom i održala, najbolje segmente američkog kulturnog nasleđa.
"Jedino u oblasti kulture odnosi dve države nikada nisu prekinuti. O ovome svedoči veliki broj poseta poznatih američkih ličnosti, umetnika, džez muzičara i pevača, koji su u više navrata posećivali Jugoslovensku umetničku scenu", naglasila je ona.
Jugoslavija nije samo pasivno prihvatala američku kulturu, naglasila je, već je u pitanju bila razmena kulturnih sadržaja između dve države.
Pomoć tokom odvajanja od Moskve
Govoreći o značaju američke vojne i ekonomske pomoći Jugoslaviji od 1951. do 1959, Milan Igrutinović sa Instituta za evropske studije rekao je da je Jugoslavija tada imala značajan pad BDP-a i da joj je pomo bila neophodna. Američka pomoć - delom ekonomska, a delom vojna - pružana je zbog želje Jugoslavije da multilateralizuje odnose radi odbrane od čestih napada Moskve.
Celokupno snabdevanje američkom vojnom pomoći prestalo je 1960-ih godina, da bi se 1961. Jugoslavija svrstala u red neopredeljenih zemalja, kazao je Igrutinović.
Tvrtko Jakovina sa Filozofskog fakulteta univerziteta u Zagrebu rekao je da su posete vrhovnih državnika u tom periodu bile na znatno višem nivou nego danas, kao i da je politika nesvrstanih zemalja dovela Jugoslaviju do izglađivanja bilateralnih odnosa.
"Politika nesvrstavanja se vrlo često kritikovala kao politika koja Jugoslaviju izvlači iz evropskog konteksta. Njome je došlo do konačnog sređivanja jugoslovenskih odnosa sa dvema zapadnim zemljama i sa Austrijom, sa kojom se u to vreme odnosi izrazito poboljšavaju", rekao je Jakovina.
Saša Mišić sa Fakulteta političkih nauka univerziteta u Beogradu govorio je o ličnom prijateljstva između Josipa Broza Tita i Harimana. Mišić je izjavio da je Averel Hariman bio čovek koji je kreirao američku politiku i jedan od najglasnijih zagovornika politike održavanja Tita na površini.
"Iako je bio antikomunista, Hariman je bio pragmatičan i stalno je naglašavao značaj uspostavljanja odnosa sa Jugoslovenima iz pragmatičnih razloga. Radi se o ličnom i prijateljskom odnosu, pri čemu se Hariman uvek prikazivao kao vodilja kada treba da se prikažu odnosi dveju zemalja", ocenio je dr Mišić.
Zaključio je da je Hariman, bez obzira na odsustvo zvanične funkcije, bio deo delegacije koja je posećivala Jugoslaviju i veza koja je održala dobre odnose između dve zemlje.
Trauma 1990-ih i Miloševićeva antiamerička, proruska propaganda
Slobodan G. Marković, profesor FPN-a u Beogradu govorio je o traumi 1990-ih u američko-srpskim odnosima. Podsetio je da je saradnju između Srbije i Amerike, nakon dugog niza godina, prekinuta usled sukoba krajem 20. veka. Ti sukobi su uticali na promenu mišljenja srpskog stanovništva o trenutnom stanju u državi.
"Propaganda Slobodana Miloševića ubrzo se preusmerila protiv Sjedinjenih Američkih Država, što je rezultiralo u favorizaciji Rusije. Uticala je i na dvojako poricanje među populacijom – poricanje izgubljenog rata i ratnih zločina", naglasio je Marković.
SAD - najveći investitor
Profesor Ivan Vujačić sa Ekonomskog fakulteta i FPN-a u Beogradu govorio je o odonosima Srbijei Amerike tokom dve decenije nakon demokratskih promena, Kazao je da je Amerika bila jedna od najvećih investitora u Srbiji do sukoba 1990-ih godina, a da je pitanje nezavisnosti Kosova predstavljalo prekretnicu u odnosima između dve zemlje.
"Srbiju su tada dočekale promene Vlade, spoljnopolitičkih odnosa i mesta u svetskom poretku, paralelno sa finansijskom krizom i ratom. Sukobi na Kosovu glavni su problem ovog perioda, koji su pokrenuli problem sigurnosti, ali i ustoličili cilj stabilnosti", izneo je dr Vujačić.
Borko Stefanović, doktorand na FPN-u, govorio je o odnosima dve zemlje između 2003-2008, uz poseban naglasak na odnose sa američkim Kongresom i podrškom Stejt Departmenta za Deklaraciju nezavisnosti Kosova.
On je istakao da je američki Kongres imao više uticaja na teritoriji Kosova nego u Srbiji, ali se osnivanjem Kongresa srpskog jedinstva u Vašingtonu (1990.) situacija odvija na bolje.
"Post-Đinđićev efekat je bio ogroman, nosili smo sa sobom svoje tragedije i stereotipe, a na svetskoj mapi bili smo nepostojeći. Zbog toga smo morali da izgradimo nov identitet – da se borimo za interes naše države, a tu su od posebnog značaja odnosi sa SAD", ocenio je Stefanović.
Aleksandar Milošević, profesor FPN-a govorio je o Američkoj razvojnoj finansijskoj korporaciji (DFC), koja je u Beogradu osnovana 2020, rekavši da "DFC daje prioritet državama koje su pod velikim uticajem Kine, sa ciljem da suspenduje kineski uticaj i dovede nove kompanije u okviru tih država".
Radmila Nakarada, profesorka FPN-a govorila je o američko-srpskim odnosima u svetlu trenutne krize u Ukrajini, rekavši da je jedan od problema uvođenje sankcija Rusiji i da Srbija neće moći da zadrži neutralan položaj. "Zašto u 21. veku sukobe rešavamo nasiljem? Polarizacija svetske populacije dostigla je vrhunac, a bilo koji vid mirovne politike u pomenutom sukobu označen je kao loša politika", rekla je ona.
Profesor Vladimir Matić sa Klemson univerziteta u Severnoj Karolini, govoreći o fleksibilnosti odnosa dve zemlje, rekao je da Srbija kao naslednik Jugoslavije ima istoriju veće naklonosti prema Rusiji, nego prema Americi, ali da "ipak, građenje prijateljstva i cvetanja odnosa sa Amerikom nikada nije nemoguće".
Konferencija je deo projekta "Za narednih 140 godina srpsko – američkog partnerstva" koji sprovode Centar za studije SAD Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Beogradu, uz podršku i sponzorstvo Ambasade Sjedinjenih Američkih Država u Republici Srbiji.
