U Crnoj Gori su u nedelju održani prijevremeni parlamentarni izbori na kojima je najviše glasova osvojila izborna lista Evropa sad, ali nedovoljno da sama formira vladu. Izbore je obilježila rekordno niska izlaznost i zanemarljiv broj nepravilnosti koje nisu mogle uticati na regularnost glasanja.
Prema konačnoj projekciji Centra za demokratsku tranziciju (CDT), na uzorku od 100 odsto, izborna lista Evropa sad Milojka Spajića ima 26 odsto ili 24 mandata, koalicija predvođena Demokratskom partijom socijalista Danijela Živkovića 23 procenta odnosno 21 mandat, Za budućnost Crne Gore Milana Kneževića 15,1 odsto sa 14 mandata, koalicija Demokrata i URA-e Alekse Bečića i Dritana Abazovića 13 procenata ili 12 mandata, Bošnjačka 6,8 procenta sa 6 mandata.
Lider pokreta Evropa sad, koji je na konferenciji za medije te organizacije predstavljen kao budući premijer Crne Gore Milojko Spajić, naveo je da očekuje da se Vlada Crne Gore što prije formira i da će razgovarati sa svima koji dijele njihove vrijednosti.
Nosilac izborne liste Pokreta Evropa sad Spajić saopštio je na konferenciji za medije u izbornom štabu tog pokreta, da je postignuti rezultat “velika pobjeda za pokret Evropa sad i za našu listu”.
“Od statusa vanparlamentrne stranke smo, za manje od godinu dana, postali najveća stranka u Crnoj Gori. Uprkos svim pritiscima kojim smo bili izloženi u kampanji, zadovoljni smo rezultatom”, rekao je Spajić.
On je rekao da je PES imao veoma tešku kampanju i preživio pritiske političkih oponenata, kao i zloupotrebu vladinih institucija, navodeći da je PES ostvario dobar rezultat da očekuje da se vlada “što prije formira”.
“Nećemo se ponijeti u ovoj pobjedi i razgovaraćemo sa svima koji dijele naše vrijednosti”, rekao je Spajić i dodao da je očigledno sa kim nećemo u koaliciju i to smo rekli i prije izbora”.
Spajić je rekao da u tom pokretu neće biti arogantni i da će sjesti za sto sa svima koji dijele njihove vrijednosti, "očigledno znamo s kim nećemo u koaliciju, ali da vidimo".
“Formiraćemo novu pro-evropsku vladu”, rekao je Spajić. On je dodao da razgovori počinju već u ponedeljak i da PES neće u koaliciju sa DPS i sa URA.
Živković: Bez koalicije Zajedno nema stabilne, reformske, evropske vlade
Nosilac liste koalicije oko DPS-a Danijel Živković kazao je da “bez koalicije Zajedno nema stabilne, reformske, evropske vlade".
“Sa sigurnošću možemo potvrditi da je Demokratska partija socijalista najjači politički subjekt u Crnoj Gori”, kazao je Živković i dodao da “DPS ukupno u zbiru ima 18 mandata ”, kazao je Živković.
“Ova koaliciona lista najjača je u 10 opština, jača od PES-a u 14 opština i od koalicije "Za budućnost Crne Gore" u 20 opština. Kako je naveo, koalicija Zajedno će diktirati “tempo političkih promjena u Crnoj Gori”.
Prema riječima Živkovića “jasno je da Dritan Abazović više neće biti premijer”.
Rezultatom su zadovoljni i u koaliciji URA-e i Demokrata, čiji je nosilac liste Aleksa Bečić rekao da su veoma zadovoljni "impresivnim" rezultatom postignutim na izborima, uprkos "negativnoj kampanji i opstrukcijama"
"Stabilne vlade i stabilne parlamentarne većine nema bez koalicije Hrabro se broji", rekao je Bečić.
Preliminarni rezultati i raspodela mandata
Centar za demokratsku tranziciju saopštio je, na osnovu 100 odsto uzorka, da je Evropa sad osvojila 26 odsto ili 24 mandata, koalicija “Zajedno” predvođena DPS-om 23 odsto ili 21 mandat, “Za budućnost Crne Gore” 15.1 odsto ili 14 mandata, URA I Demokrate 13 odsto ili 12 mandata.
Prema podacima CDT-a, Bošnjačka stranka osvojila je 6.8 odsto ili šest mandata, Albanski forum 2 mandata, Albanska alijansa i Hrvatska građanska inicijativa po jedan mandat.
“Postoje liste koje su blizu cenzusa od 3 odsto i to u prvom redu SDP koja ima 2.9 odsto osvojenih glasova I SDP-DEMOS sa 2.8 odsto, zato sto postoje situacije kad uzorak daje određenu noćas sliku i projekciju ali pozivam da se sačekaju rezultati DIK-a”, rekla je Milica Kovačević iz CDT-a na konferenciji za medije.
Prema preliminarnim podacima Centra za monitoring i istraživanje (CeMI), na osnovu 99 odsto izbrojanih glasova, Pokret Evropa sad na vanrednim parlamentarnim izborima osvojio je 25,6 odsto glasova, dok je lista “Zajedno za budućnost" predvođena Demokratskom partijom socijalista Danijela Živkovića osvojila je 23,8 odsto.
Koalicija Za budućnost Crne Gore Milana Kneževića (bivši Demokratski front bez Pokreta za promjene) 14,8, koalicija "Hrabro se broji" (Demokrate-URA) 12,3 odsto.
Bošnjačka stranka, prema podacima CEMI-ja ima 6,9 odsto, Socijalistička narodna partija (SNP) i Demos 3,3 odsto.
CDT je ranije saopštio da je na izborima do 20 sati glasalo 56,4 odsto ili ili 305.760 građana. Prema podacima Centra za monitoring (CEMI), odziv je bio 56,8 odsto.
To je znatno manje nego na parlamentarnim izborima 2020. kada se izjasnilo čak 76,6 odsto, kao i 2016. godine, kada je odziv bio 73,3 procenta.
U prvom krugu nedavno održanih predsjedničkih izbora je glasalo 63 odsto, a u drugom 70,1, pokazuju podaci CDT-a.
Politički analitičar Miloš Bešić rekao je u emisiji posvećenoj izborima na TV Vijesti da niko nije presrećan rezultatima osim Bošnjačke stranke-a, ali niko nije ni nezadovoljan osim malih listi ako ne prođu u parlament.
“DPS je pokazao svoju solidnu snagu, oni jesu izgubili vlast ali oni očito imaju konsolidovane strukture, snage sa kojima mogu kadrovski pročišćeni da idu u budućnost”, rekao je Bešić.
On je rekao da je Pokret Evropa sad dobio povjerenje građana, navodeći da je “to povjerenje velika odgovornost za njih”.
“Ne samo s obzirom na obećanja, nego ako date nekom ko se tek pojavi na političkoj sceni da ima predsjednika države i najveći broj poslanika u parlamentu, to je velika odgovornost sa svake moguće tačke gledišta…”, rekao je Bešić.
Bešić je ocijenio da, “ukoliko nijedna od tri male liste ne uđe u parlament, ova struktura može imati većinu bez URA-e – Pokret Evropa sad, Demokrate i manjinske partije, zato što je bila konstalacija o kojoj se pričalo”.
Programska direktorica Centra za demokratsku tranziciju Milica Kovačević ocijenila je u emisiji Izborna noć na TV Vijesti, da je mnogo razloga za nisku izlaznost.
“Ovako niska izlaznost je generalno iznenađenje za sve, nijedno istraživanje nije ukazivalo na ovaj scenario”, rekla je Kovačević.
Ona je ocijenila da će se odgovori tražiti “ne samo u zamoru od izbora, nego i u onome što se desilo između” ovih i prethodnih izbora.
Kovačević je podsjetila da se “desila velika promjena na političkoj sceni - povlačenje Mila Đukanovića koji je, kako je rekla, bio “triger i generator i onih koji glasaju za njega i onih koju su bili protiv”.
“Posebni dio analize je ono što se dogodilo u kampanji, ponašanje političkih aktera, deeskalacija tenzija koju su svi dobronamjerni ocijenili pozitivnom, pomjeranje sa etnonacionalizma na ekonomske teme”, rekla je i dodala: Vidjećemo ko je od toga profitirao, a ko izgubio.
Izvšrna direktorica CEMI-ja Ana Nenezić rekla je istoj TV da je izlaznost na današnjim izborima “vrlo niska i netipična za crnogorske prilike”.
“Govorimo o iznenađujućem padu broja birača koji su odlučili da iskoriste svoje biračko pravo”, rekla je Nenezić i dodala da “ako se ovaj trend nastavi, a sada već možemo konstatovati da značajnijih promjena neće biti, mi ćemo sada svjedočiti ubjedljivo najnižoj izlaznosti u izbornoj istoriji Crne Gore”.
Govoreći o razlozima niske izlaznosti, ona je rekla da to može biti i zamor birača čestim izborima, početak turističke sezone, ali i razočarenje birača u odnosu na one koji su vršili vlast u posljednje dvije godine.
U Podgorici su između ostalih glasali aktuelni i bivši predsjednik, Jakov Milatović i Milo Đukanović, te lideri Evrope sad i Demokrata Milojko Spajić i Aleksa Bečić. Premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović glasao je u Ulcinju, a lider DPS-a Danijel Živković u Pljevljima.
Izbori mirni uz manje nepravilnosti
Izborni dan u Crnoj Gori protekao je mirno, a prema informaciji CEMI-ja broj nepravilnosti je bio manji nego što je to bio slučaj sa prethodnim izbornim ciklusima. Nepravilnosti se uglavnom odnosile na povredu tajnosti glasanja, najčešće fotografisanjem listića ili glasanjem naglas.
Građani su takođe prijavljivali da im od pojedinih političkih partija pristižu SMS poruke sa pozivom da izađu i glasaju njihovu listu što je, kako navode u CEMI-ju, suprotno zakonu.
Na jednom biračkom mjestu u Podgorici je, kako navodi CEMI, došlo do sukoba birača i članova biračkog odbora, dok je u Tuzima član biračkog odbora napustio biračko mjesto sa glasačkim listićima namijenjenim za glasanje putem pisma. Odlučeno je da se to biračko mjesto zatvori.
15 izbornih lista, obećanja i optužbe
Na izborima su učestvovali lista Pokreta Evropa sad Milojka Spajića, koalicija Zajedno predvođena Demokratskom partijom socijalista Danijela Živkovića, lista “Hrabro” URE i Demokrata Alekse Bečića i Dritana Abazovića, “Za budućnost Crne Gore” Milana Kneževića, kao i Pokret za promjene, Bošnjačka stranka, Socijaldemokratska partija, “Preokret”, Albanski forum, Albanska alijansa, Narodna koalicija, SNP-Demos, Hrvatska građanska inicijativa, lista Mi možemo i “Pravda za sve”.
Izbornu kampanju obilježila je trka u obećanjima povećanja plata, ali i međusobne oštre optužbe pojedinih nosilaca lista iz redova aktuelne većine, u posljednjoj nedjelji kampanje.
Izbore su pratili lokalni posmatrači, a iz Centra za monitoring i istraživanja ranije je saopšteno da će, u okviru projekta koji je finansiralabritanska ambasada, akreditovati više od hiljadu posmatrača na svim biračkim mjestima.
Birališta su zatvorena u 20 sati, a očekuje se da će sat nakon toga Centar za monitoring saopštiti prve nezvanične preliminarne rezultate izbora.
Odluku o raspisivanju prijevremenih parlamentarnih izbora za 11.jun donio je tadašnji predsjednik Crne Gore Milo Đukanović 17. marta, dva dana prije prvog kruga predsjedničkih izbora, a dan ranije donio je i Ukaz o raspuštanju Skupštine Crne Gore.
Crna Gora je u martu i početkom aprila ove godine imala dva kruga predsjedničkih izbora, kada je za novog predsjednika Crne Gore izabran Jakov Milatović.
Parlamentarni izbori 11. juna su dvanaesti od uvođenja višepartijskog sistema u Crnoj Gori, a šesti nakon obnove nezavisnosti.
