Kada se inženjerka elektrotehnike Pretam Gaikvad prvi put preselila u Jenu 2013. godine, bila je oduševljena onim što je ovaj istočnonemački grad imao da ponudi, prestižni univerzitet, vrhunske istraživačke institucije i kompanije vrhunske tehnologije, koje su svetski lideri u svojim poljima.
Jedanaest godina kasnije, Indijka na to gleda trezvenije.
„Zaista sam zabrinuta zbog razvoja političke situacije ovde“, rekla je inženjerka koja ima 43 godine.
Jena je u istočnoj nemačkoj državi Turingiji, u kojoj su izbori 1. septembra. Eksretmno desničarska stranka Alternativa za Nemačku, ili AfD, trenutno vodi u anketama sa oko 30 odsto podrške, daleko ispred demohrišćana desnog centra koji imaju 21 odsto i socijaldemokrata levog centra kancelara Olafa Šolca, koje imaju 7 odsto.
Stav AfD protiv stranaca je u centru njihove kampanje, izazivajući zabrinutost među preduzećima kao što je Jenoptik, gde radi Pretam. Kompanija, koja je isporučila sočiva za Perseverance, NASA vozilo na Marsu, zapošljava 1.680 ljudi u Jeni i više od 4.600 širom sveta.
Jenoptik, jedno od retkih međunarodno uspešnih preduzeća u Jeni, zavisi od mogućnosti da privuče i zadrži visokokvalifikovanu radnu snagu, uglavnom iz inostranstva. Uspon AfD to otežava, kaže generalni direktor Jenoptika Stefan Treger.
Sve više potencijalnih kandidata kaže Tregeru da, iako bi voleli da rade za Jenoptik, neće prihvatiti posao tamo jer ne žele da žive u državi kojom dominira stranka ekstremne desnice koja diskriminiše migrante ili druge manjine kao što su kao članovi LGBTQ+ zajednice.
Treger, je rođen u Jeni i studirao u SAD, i rekao je za AP da se nada da će nakon izbora zemlja i dalje biti otvorena, slobodna i demokratska zemlja.
"To je ono što nam je potrebno da bismo dalje napredovali kao kompanija", kaže Treger.
Nemačka se već suočava sa ogromnim nedostatkom kvalifikovane radne snage, a stručnjaci procenjuju da je zemlji potrebno oko 400.000 kvalifikovanih imigranata svake godine dok radna snaga stari i smanjuje se. Dugo smatrana evropskom ekonomskom silom, Nemačku je nedavno MMF ocenio kao najlošiju svetsku razvijenu ekonomiju.
Turingija je jedna od najsiromašnijih država u Nemačkoj, što je nasleđe komunističke vladavine u Istočnoj Nemačkoj od 1949. do 1990. Plate su niže od prosečnih, a ima samo nekoliko velikih poslodavaca van javnog sektora. Većina mladih ljudi, posebno žena, odlazi u potrazi za prilikama negde drugde, što je odliv mozgova na bogatiji zapad koji je počeo 1989. godine, kada je pao Berlinski zid, i od tada nije prestao.
Uspon AfD je ubrzan visokom inflacijom i imigracijom. Nemačka je 2023. godine primila 1,9 miliona novih stanovnika, dok je 1,2 miliona ljudi trajno napustilo zemlju, čime je neto migracija iznosila 663.000. Dok se samo manjina naseljava u siromašnijim istočnim državama Nemačke, protivljenje migrantima je veliko.
Ogranak AfD u Turingiji je posebno radikalan, njen regionalni lider, Bjorn Hoke, opisao je memorijal Holokaustu u Berlinu kao spomenik srama i pozvao Nemačku da napravi zaokret od 180 stepeni u načinu na koji se seća svoje prošlosti, uključujući i nacističku.
Ogranak je 2020. godine stavljen pod zvanični nadzor nemačke obaveštajne službe kao dokazana desničarska ekstremistička grupa. Gradovi i sela u Turingiji su oblepljeni predizbornim plakatima AfD-a sa fotografijom aviona nazvanog „avio-kompanija za deportaciju“.
AfD je posebno popularan u ruralnim područjima, a to je 70 odsto stanovništva u Turingiji, kaže Aksel Salhajzer, direktor istraživanja na Institutu za demokratiju i civilno društvo u Jeni.
„Čak i kada do sada nema većine, ima značajnih manjina koje glasaju za AfD, bilo da izraze svoj protest ili da otvoreno izraze antiimigracione i antiliberalne stavove“, rekao je on za AP.
Nedavna anketa Instituta za nemačku privredu među više od 900 nemačkih kompanija takođe je pokazala da većina vidi AfD kao rizik, kako za obezbeđivanje kvalifikovanih radnika, tako i za ulaganja u regionu.
