Iz Vašingtona se ponovo upućuju apeli zapadnim zvaničnicima da ne zaborave Zapadni Balkan. To znači angažman na visokom nivou i ulaganje više novca i resursa u region, koji se suočava sa brojnim problemima, kaže u intervju za Glas Amerike bivši zvaničnik Pentagona Majkl Karpenter.
„Zapadni Balkan je na raskrsnici i ne mora da bude ponovo uvučen u sukob, iako za to postoji stvarna mogućnost“.
Novo upozorenje iz Vašingtona američkim i evropskim zvaničnicima – obratite pažnju na Zapadni Balkan. Najnoviji apel uputio je bivši zvaničnik Pentagona, a sada direktor Pen Bajden centra Majkl Karpenter, nakon što je sličnu poruku, u autorskom članku za "Vašington post" poslao i bivši komandant NATO snaga Vesli Klark.
„Zapadni zvaničnici moraju da izvrše veći uticaj i da ulože više energije i resursa. Ako ne obratimo pažnju na region, nažalost može da se dogodi najgore“, smatra Karpenter.
Američke analitičare, koji prate situaciju na Balkanu, najviše zabrinjava Republika Srpska i šire Bosna i Hercegovina gdje, kako ocjenjuje Karpenter, postoji velika mogućnost da stvari izmaknu kontroli – najviše zbog secesionističe retorike Milorada Dodika.
Potreban konkretan podstrek Beogradu i Prištini
Među ključnim izazovima je i normalizacija odnosa Beograda i Prištine. Za Karpentera, to znači da srpski lideri priznaju ono što Kosovo jeste – a to je nezavisna država i da se pronađe način za izlazak is statusa kvo.
„Pitanje je kako do toga doći. Ja ne smatram da možete da gradite povjerenje preduzimanjem niza malih koraka da bi ste integrisali dva društva. Mora da postoji veći politički podsticaj da se to pitanje riješi. Međutim, lideri su ti koji treba da odluče šta će to biti. Istovremeno, Sjedinjene Države i Evropska unija moraju da na raspolaganju stave više fondova i resursa da bi pokazali građanima da će se sve to isplatiti“.
Karpenter smatra i da bi Brisel trebalo da zadrži vodeću ulogu u dijalogu, a da Vašington, na najvišem nivou, iza scene pomogne srpskim i kosovskim zvaničnicima da prevaziđu prepreke. Dodaje i da je oprezni optimista da bi spor mogao da se riješi u bliskoj budućnosti.
„Zbog političkih okolnosti, to bi moglo da se dogodi u narednih godinu ili dvije. Međutim, potreban je konkretan podstrek“.
Povod za zabrinutost na Balkanu je i širenje ruskog uticaja – od subverzivnih aktivnosti i navodnih pokušaja da se svrgnu pojedine vlade, kao što je to bio slučaj u Crnoj Gori, do širenja dezinformacija i nezabilježenih sajber napada u Crnoj Gori, Makedoniji i Albaniji.
„Najvažnije je da Sjedinjene Države pomognu zemljama u regionu da učvrste demokratske institucije, jer je to najbolji način da se spriječi širenje ruskog uticaja. Za to su potrebni resursi i ulaganje više novca u region“.
Veća uloga Amerike, gde je to moguće
Najtješnje veze sa Moskvom održava Beograd, iako mu je trenutna orjentacija – integracija u Evropsku uniju.
„Smatram da srpskim građanima ili liderima trenutno nisu potrebne lekcije o tome da treba da biraju jedno ili drugo. To je pogrešan okvir. Pravi je da treba konsolidovati demokratiju, obezbijediti strane investicije stvaranjem dobre poslovne klime, početi integraciju u institucije EU, a zatim imati srdačan odnos sa Rusijom, ali bez iskorišćavanja“.
Uzimajući u obzir aktuelnu situaciju na Balkanu, postavlja se pitanje šta Sjedinjene Države, koje su brigu o regionu uglavnom prepustile Evropskoj uniji, mogu da urade. Karpenter smatra da bi Amerika, uz bližu saradnju sa Briselom, trebalo da ima veću ulogu – tamo gdje je to moguće.
„Kada su Sjedinjene Države angažovane na višem nivou i pokazuju da im je važan uspjeh regiona, onda možemo da iskoristimo uticaj u regionu i poguramo stvari u pravom smjeru, bez obzira da li je riječ o sporu Makedonije i Grčke oko imena, dijalogu Beograda i Prištine, korišćenju naših vojnih resursa, davanju podrške sajber bezbjednosti, regionalnoj integraciji. Ako se povučemo – i kažemo da je to evropski problem – onda region neće dobiti pažnju koju zaslužuje“.
Međutim, američka administracija se suočava sa brojnih drugim spoljnopolitičkim problemima, koje pokušava da riješi u svijetlu niza izmjena u timu za nacionalnu bezbjednost i Stejt departmentu, gdje su ostala nepopunjena brojna mjesta na visokom nivou.
„Trenutno nemamo državnog sekretara, kao ni brojne visoko rangirane zvaničnike u Stejt departmentu. To je problem, jer nemamo zvaničnike, sa dugoročnom perspektivom, koji mogu da izdvoje vrijeme, putuju na Balkan, sastaju se sa regionalnim liderima. Postoje ljudi koji razumiju značaj toga, ali na žalost ne dovoljno“.
Karpenter ipak pozdravlja angažman pomoćnika državnog sekretara Vesa Mičela, za koga kaže da je veoma zainteresovan za Balkan i da razumije njegov strateški značaj.