Ruska pravoslavna crkva na periferiji najvećeg grada na Aljasci, Enkoridža, prepuna je blaga za hrišćanske vjernike: religiozne ikone koje su darivali carevi Romanovi, panoi uljanih slika i kadionice ukrašene draguljima. Izvan ovog svetilišta, desetine minijaturnih "kuća duhova" autohtonog stanovništva Aljaske nalaze se pored starih grobova uz pravoslavne krstove.
Uska crkva sa prozorima u bijelom okviru simbol je skoro 150-godišnjeg pokušaja Rusije da kolonizuje Aljasku i starosjedioce koji su živjeli na tim prostorima. Istovremeno, crkva Svetog Nikole je postala važna i za domaće stanovništvo. Nalazi se u selu Eklutna na Aljasci i mnogi od nekadašnjih stanovnika su tamo sahranjeni.
Opsežan, trogodišnji projekat restauracije koji je započeo ovog mjeseca, skreće više pažnje na malu crkvu koja je prozor u složeno i često zaboravljeno poglavlje jedinstvene istorije Aljaske.
Starosjedilačko pleme „Dena'ina Athabascan“ podržava obnovu, a neki članovi plemena prisustvovali su nedavno uklanjanju zvonika i prisjećali se prošlih vremena.
“Restauracijom crkve sada moći ćemo ponovo hodati kuda su naši preci hodali, moliti se tamo gdje su se oni molili”, rekla je Šarlin Šaginou, čiji je djed bio posljednji tradicionalni poglavica u Eklutna plemenu, a koja se prisjeća hodanja kroz crkvu i među kućama duhova kada je bila dijete. “S ponovnim rođenjem stare crkve Svetog Nikole, ona će nahraniti naše duhove i naše duše.”
Ikone i drugi religiozni artefakti u crkvi Svetog Nikole i Eklutni na Aljasci.
Projekat je plaćen grantom Službe nacionalnih parkova vrijednim 350.000 dolara. Oni koji se bave prezervacijom u okviru projekta se nadaju da će to podstaći dalji rad ne samo na popisu crkvenih vjerskih ikona, već i kuća duhova - u partnerstvu sa plemenom.
"Postoji duga istorija ’Dena'ine’, posebno u Eklutni, brige o crkvi i pokušaja da je se održava", rekao je Eron Leget, predsjedavajući plemenskog savjeta starosjedilaca u selu Eklutna. “Nema više toliko sljedbenika ruske pravoslavne crkve, ali to je dio našeg naslijeđa i želimo da ga vidimo sačuvanog.”
Prisustvo Ruske pravoslavne crkve je možda najuočljiviji vid naslijeđa ruskih nastojanja na Aljasci, koja su počela prije skoro tri stoljeća, kada je Petar Veliki poslao danskog mornara Vitusa Beringa da prisvoji novu teritoriju istočno od Rusije 1725. godine. Bering je stigao na Aljasku 1741. godine, a nedugo zatim su ruski lovci preplavili to područje zbog krzna morske vidre i sukobili se sa Aleutima koji su tamo živjeli.
Ruska naselja su nastala širom Aljaske, prvo u Unaljasci 1772. godine, a zatim dalje na sjeveru i istoku, uz sve snažniji razvoj industrije trgovine krznom. Kasnije, 1867. godine, Rusija je prodala Aljasku Sjedinjenim Državama za 7,2 miliona dolara. Aljaska je postala savezna američka država 1959. godine.
Ruska pravoslavna crkva osnovana je na Aljasci na ostrvu Kodiak 1794. godine. Misionari su širili tu religiju, pokrštavjaući oko 18.000 starosjedilaca Aljaske. Danas skoro 50.000 stanovnika Aljaske praktikuje pravoslavnu vjeru.
Your browser doesn’t support HTML5
Ruska crkva na Aljasci
Mnoga geografska mjesta na Aljasci još uvijek nose ruska imena. Njihov jezik i tradicija stapali su se tokom decenija sa autohtonim plemenima i mnogi stanovnici Aljaske i danas imaju ruska prezimena zbog mješovitih brakova.
Eksperti procjenjuju da širom Aljaske postoji oko 80 pravoslavnih crkava, ali vrijeme i godine uzimaju danak, čineći napore za obnovu još važnijim. U Nacionalnom registru istorijskih mjesta nalaze se 33 crkve i oko trećina njih treba hitnu restauraciju, saopštila je organizacija Ruska pravoslavna svetišta na Aljasci, koja je posvećena očuvanju crkava u toj državi.
Bolje očuvane crkve, neke sa ikonama i kupolama na vrhu, mogu se naći u većim gradovima, uključujući Enkoridž, Unaljaska, Kenai i Sitka.
Jedinstvena među njima je stara crkva Eklutna, u kojoj grobovi istovremeno uključuju religijske elemente, poput pravoslavnih krstova, ali i „Dena'ina Athabascan“ tradiciju izgradnje kuća duhova iznad grobova u kojima može boraviti duh pokojnika. Neki su jednostavni, ali drugi imaju jarko obojene krovove ili čak i dimnjake. Potpredsjednik Ričard Nikson i njegova porodica posjetili su groblje i njegove kuće duhova 1958. godine.
Groblje uz crkbu Svetog Nikolecpredstavlja komvinaciju pravoslavnih obilježja, poput krstova, te tradicije starosjedilačkog stanovništva, poput kuća duhova.
„Rusi nisu pokušali da rusifikuju starosjedeoce“, rekao je đakon Tomas Rivas, sekretar pravoslavnog episkopa Aljaske. “Oni su u velikoj mjeri nasljednici vjere i oni su baštinici zemlje, iako je ona data crkvi na upravljanje.”
U jednom federalnom dokumentu se navodi da je crkva izgrađena 1870. godine, ali i da bi mogla biti starija jer je stil manje formalan od ostalih ruskih pravoslavnih crkava na Aljasci s kraja 19. stoljeća.
Leget, iz plemenskog savjeta Eklutne, rekao je da se autohtono stanovništvo stotinama godina kretali u oba smjera preko vodene površine poznate kao Knik Arm, koja je dio uvale Kuk.
Krajem 19. stoljeća, cijelo selo se preselilo na svoju sadašnju lokaciju - oko 40 kilometara sjeveroistočno od centra Enkoridža - jer je druga strana uvale bila preplavljena lovcima i rudarima zlata.
Uz grad je došla i crkva Svetog Nikole.
“Moj djed je vjerovatno imao ulogu u premještanju ove zgrade... koristeći čamac koji je išao preko uvale”, kaže Džina Ondola (79), koja je prisustvovala ceremoniji uklanjanja zvonika. Sjeća se da je prisustvovala sahranama i praznicima u crkvi.
Skidanje zvonika je početak trogodišnjeg projekta obnove crkve. Na fotografiji se mož vidjeti kako je crkva nekadaizleldala.
„Oni koji su dolazili u crkvu pjevali su himne na ruskom jeziku“, rekla je ona. “Sveštenik je služio službu na ruskom, koji je vrlo malo njih razumjelo.”
Uloga crkve u svakodnevnom seoskom životu se smanjila tokom godina, a posjećenost je mala, objašnjava Rivas. Crkva nema stalnog pastora, ali je privlačna turistička destinacija.
Nova crkva je 1962. godine zamijenila ovo istorijsko svetilište, koje je sada zatvoreno zbog restauratorskih radova. Unutra su pohranjeni religijski artefakti, ikone i religiozne slike koje su obično napravljene na drvetu i prikazuju poznate ličnosti i događaje iz Biblije.
Rusko carsko misionarsko društvo, koje su osnovali carevi Romanovi da bi podržali rad pravoslavne misije u Sibiru i na Aljasci, dalo je crkvi mnoge od artefakata koji se još tamo čuvaju, rekao je Rivas.
Projekat restauracije ima za cilj da vrati zgradu u period kada je imala najveći značaj, oko 1920-ih godina, rekao je arhitekta Džobi Bernije.
“I dalje je važno da je to turističko mjesto i turistička destinacija i objekat koji pruža puno informacija”, rekao je Bernije. „Međutim, njegova primarna funkcija je sveta i to je važno za sve nas, čak i za nas koji nismo ruski pravoslavci.“