Odbor za oružane snage američkog Senata održao je saslušanje o stanju u oblasti sigurnosti u Jugoistočnoj Evropi, o američkim nacionalnim interesima i o jačanju uticaja Rusije i Kine.
Januš Bugajski, viši saradnik organizacije „Centar za analizu evropske politike“, govorio je o pet vrsta ruskog uticaja u regiji:
„Pod jedan - promovisanje lokalnog nacionalizma kako bi se potkopala podrška NATO-u i pokrenuli sukobi između rivalskih nacionalističkih projekata. Dva - korumpiranje političara i biznismena kako bi se omogućio veći prodor u države. Tri - iskorištavanje energetske ovisnosti da bi se stekle ekonomske i političke prednosti. Četiri - vođenje propagandne ofanzive putem lokalnih medija i društvenih mreža kako bi se poboljšao položaj Rusije i potkopale zapadne institucije. I pet - učvršćivanje društvenih veza koje povećavaju uticaj Moskve. Tu spadaju pravoslavne crkve, političke stranke, kulturne organizacije itd.“
Dejmon Vilson, izvršni potpredsjednik organizacije „Atlantski savet“, naveo je da je Rusija manje fokusirana na održavanje svog ograničenog uticaja u regiji, a više na narušavanje američkog uticaja - remećenjem procesa integracija u NATO i EU.
„Rusija je pronašla prednost u iskorištavanju korupcije i slabih institucija. Moskva koristi svoju energetsku snagu, rasporedila je svoje obavještajne službe, vodila kampanje za dezinformacije i manipulirala pravoslavnom crkvom“, rekao je Vilson. „U Srbiji je Moskva spojila ove alate sa svojom pozicijom u Savjetu bezbjednosti UN-a i svojim istorijskim vezama da bi ostvarila uticaj“.
Govornici su se složili da je ekonomija primarni cilj Kine, koja preko Balkana želi više ući na tržište u ostatku Evrope.
„Kineske investicije putem inicijative 'Pojas i put' - velikog kineskog programa za infrastrukturu i povezanost - naglo su povećale ekonomski uticaj Pekinga u regiji“, rekao je Dejvid Šulman, viši savjetnik organizacije "Međunarodni republikanski institut" (International Republican Institute).
„S obzirom na ovaj ekonomski fokus, Kina ima koristi od regionalne stabilnosti i za razliku od Rusije ne želi izazivati unutarnje podjele, podrivanje pristupa EU ili umanjenje povjerenja u demokratske sisteme. Također je istina da je rezultat kineskog ekonomskog upliva na Zapadni Balkan skupljanje potencijalnih političkih sredstava uticaja, jačanje neliberalnih vođa i prijetnja potkopavanjem demokratskog razvoja i odvlačenje zemalja dalje od Amerike i EU“.
Kao dva najveća žarišta na Balkanu izdvojeni su politička blokada u BiH, te pregovori Srbije i Kosova.
„Bez dogovora, Rusija ima uticaj na Srbiju i samim tim na region. Odsustvo dogovora podstiče nacionalističke političke rasprave koje usporavaju razvoj demokratije u Srbiji i omogućavaju kosovskim liderima da izbjegnu teška pitanja o upravljanju. Odlučnije okretanje Srbije ka Evropi obezbijedit će zaštitu koja nam je potrebna za Bosnu“, naveo je Dejmon Vilson.
Januš Bugajski je tokom svjedočenja izjavio da ne može zamisliti novi oružani sukob Srbije i Kosova, ali može sukob u BiH:
„Ne mislim da bi u ovom trenutku srpsko rukovodstvo u Republici Srpskoj to željelo. Ali oni se igraju, igraju se sa idejom odvajanja, igraju se sa idejom nefunkcionalne ili propale države. Rekao bih da je Banja Luka zapravo postala mjesto najvećeg ruskog upliva Rusije. Vjerovatno više i od Beograda u tom regionu“.
Bugajski ovakvo stajalište objašnjava velikim ruskim uticajem na Republiku Srpsku, dodajući da bi SAD trebale udvostručiti posvećenost BiH. Također je rekao kako misli da će specijalni predstavnik SAD-a za Zapadni Balkan Metju Palmer zapravo više biti uključen bosansku krizu nego u krizu Kosovo-Srbija.
Učesnici su se složili da je neophodan jači angažman SAD-a.
„Nestabilan i konfliktan Balkan podriva američku nacionalnu sigurnost i diplomatsko povlačenje bi bilo veliki američki poraz. Ako se sjećate, mi smo u proteklih 20 do 30 godina uložili ogroman diplomatski, politički i vojni kapital u regiji. Za nas bi bilo kakav veliki poraz i novi rat, posebno u Bosni ili između Kosova i Srbije, bio velika katastrofa. Rusija i Kina ne samo da bi od toga profitirale, nego bi taj novi zamah koristile za podrivanje drugih evropskih država“, rekao je Bugajski.
