U utakmici za šampiona Nacionalne lige u američkom fudbalu (NFL) u nedjelju 12. februara igraće timovi Kanzas Siti Čifs i Filadelfija Igls. Početak 57. Superboul utakmice po redu najavljen je za 18:30 po istočnoameričkom vremenu, odnosno, pola sata iza ponoći na Balkanu.
Osim iz sportskih razloga, ovogodišnja utakmica privlači pažnju javnosti jer je prva u istoriji u kojoj oba tima predvode kvorterbekovi koji su crnci i u kojoj rođena braća igraju jedan protiv drugog. Očekuju se da će na klađenje biti uloženo 18 milijardi dolara, a za 30 sekundi reklame oglašivači su morali platiti sedam miliona dolara.
Treći put u istoriji, Superboul će biti odigran na Stejt Farm stadionu u mjestu Glendejl, predgrađu Finiksa u državi Arizona. Lokacije za finalnu utakmicu se biraju nekoliko godina ranije i obično je riječ o dijelovima SAD koji tokom zime imaju blažu klimu. Do sada je najviše finala odigrano na području Majamija (11), Nju Orleansa (10) i Los Anđelesa (8).
Stadion na kojem domaće utakmice igra NFL ekipa Arizona Kardinals izgrađen je 2006. godine, a ima pokretni krov i pokretni travnjak. U to vrijeme u njega je uloženo više od 450 miliona dolara, te je bio jedno od najmodernijih sportskih borilišta u SAD.
Sportski mediji iz Arizone prenose da je od 2015. godine – kada je Glendejl prošli put ugostio Superboul – u stadion uloženo više od 150 miliona dolara, uključujući i unapređenja pred ovu utakmicu, poput novih video displeja i poboljšanog interneta.
Kapacitet stadiona je 63.400 posjetilaca, a za velike događaje može biti proširen na 73.000.
Superboul je jedan od najpopularnijih sportskih događaja u SAD, zbog čega je potrebno izdvojiti mnogo novca da bi mu se prisustvovalo. Nekoliko dana prije utakmice, najjeftinje ulaznice su koštale oko 3.300 dolara – u taj iznos nisu uračunate naknade koje u SAD iznose i po nekoliko stotina dolara. Najskuplje karte, za mjesta bliže terenu, mogle su se nabaviti za 20 i više hiljada dolara.
Osim iz sportskih razloga, gradovi i savezne države se bore da dobiju domaćinstvo utakmice i radi visokih zarada. Lokalni mediji objavili su da je Superboul iz 2015. godine do tada bio događaj sa najvećim uticajem na ekonomiju Arizone, te da je državu posjetilo više od 120.000 gostiju, uz prihod od 720 miliona dolara samo u toj sedmici.
Kanzas Siti sa više učešća i pobjeda
Obje ekipe koje će se nadmetati za trofej okončale su sezonu kao najuspješnije u dvije konferencije iz kojih se NFL liga sastoji: Američkoj fudbalskoj konferenciji (AFC) i Nacionalnoj fudbalskoj konferenciji (NFC), uz identičan odnos pobjeda i poraza: 14-3.
Ovo je tek 14. put da najbolji timovi iz regularnog dijela sezone igraju Superboul, otkako je aktuelni sistem rangiranja uveden 1975. godine. Prošli put to se dogodilo 2018. godine, kada je upravo Filadelfija napravila podvig i savladala Toma Brejdija i Nju Ingland (41-33).
Filadelfija je do Superboula došla nakon pobjede nad povredama oslabljenim San Franciskom u finalu NFC-a, rezultatom 31-7. Ubjedljivi su bili i u prvom krugu doigravanja protiv Njujork Džajantsa (38-7).
Kanzas Siti je imao nešto teži put do Superboula. U prvoj rundi su savladali Džeksonvil, rezultatom 27-20, a u finalu AFC-a Sinsinati (23-20), zahvaljujući uspješnom šutu na go u poslednjim sekundama utakmice.
Tokom prethodne tri sezone Kanzas Siti je bio jedan od najuspješnijih NFL timova. Ovo im je peto učešće na Superbuolu – do sada imaju dvije pobjede. Šampioni su postali 2020. godine, pobjedom nad San Franciskom (31-20), a 2021. godine ih je porazio Tampa Bej, predvođen Brejdijem (9-31). Prošle godine ih je u borbi za trofej izbacio upravo Sinsinati u finalu AFC-a.
Kanzas Siti je igrao i dva od prva četiri Superboula. U prvom izdanju ove utakmice, 1967. godine, izgubili su od Grin Beja (10-35), da bi 1970. godine postali šampioni nakon pobjede nad Minesotom (23-7).
Filadelfija je kroz istoriju bila manje uspješna, a ovo im je prvo učešće na Superboulu nakon pobjede 2018. godine. Prethodno su igrali – i izgubili – još dva puta: 2005. protiv Nju Inglanda (21-24) i 1981. protiv Oklanda (10-27).
Zbog sistema takmičenja u NFL-u, po kojem ekipe ne igraju međusobno svake sezone, dva finalista su do sada odmjeravali snage samo devet puta, uz pet pobjeda Kanzas Sitija.
Prvi put u Superboulu dva afroamerička kvorterbeka
Superboul 57 će biti prva finalna utakmica NFL-a u kojoj će oba tima predvoditi kvorterbekovi koji su crnci: Patrik Mahoms (27 godina) i Džejlen Hurts (24). To se dešava 35 godina nakon što je Dag Vilijams postao prvi crni kvorterbek koje je nastupio na Superboulu – i osvojio ga sa Vašingtonom 1988. godine, kada je i proglašen za najvrednijeg igrača utakmice (MVP).
Mahoms i Hurts predvode novu generaciju kvorterbekova koja u proteklim godinama dominira ovim sportom, a iza sebe imaju sjajnu godinu - obojica su bili među pet kandidata za MVP-a regularnog dijela sezone. Priznanje je na kraju pripalo Mahomsu.
Kanzas Siti je Mahomsa izabrao na draftu 2017. godine, a već naredne sezone proglašen je za MVP-a lige. Sezonu kasnije, predvodio je svoj tim do pobjede u Superboulu, gdje je takođe dobio MVP trofej. U doigravanju ima 10 pobjeda i 3 poraza.
Koliki je trag već sada ostavio u Kanzas Sitiju pokazuje i podatak da je klubu donio više od pola ikada ostvarnih pobjeda u doigravanju: 10 od 19 tokom 63 godine postojanja. Za sve to je 2020. godine nagrađen desetogodišnjim produženjem ugovora, trećim najskupljim u istoriji sporta, vrijednim više od pola milijarde dolara.
Jedno od ključnih pitanja pred utakmicu za navijače Kanzasa Sitija jeste koliko se Mahoms uspio oporaviti od povrede zgloba desne noge koju je zadobio u prvoj rundi doigravanja. Svoj tim je protiv Sinsinatija predvodio povrijeđen, kada je vidno šepao, a nekoliko dana pred Superboul je priznao novinarima da još nije na 100% svojih mogućnosti.
Posao će mu svakako otežati odbrana Filadelfije koja je u aktuelnoj sezoni i doigravanju imala 78 obaranja (sekova) protivničkog kvorterbeka. Samo dva puta u istoriji lige timovi su imali veći broj obaranja.
Osim u odbranu, navijači Filadelfije se uzdaju u svog kvorterbeka. Hurts je oborio rekord po broju tačdauna trčanjem (15) koje su igrači na toj poziciji imali u jednoj sezoni, uključujući i doigravanje. Prethodni rekord je držao Kem Njuton sa 14. Takođe, prvi je kvorterbek u istoriji koji je u dvije uzastopne sezone imao više od 10 tačdauna trčanjem.
Filadelfija je Hurtsa draftovala 2020. godine i ovo mu je bila tek treća sezona u ligi. Ni on u finale ne ulazi potpuno zdrav – krajem sezone je propustio dvije utakmice zbog povrede ramena koja mu i dalje pravi poteškoće. Očekuje se da će veliki faktor u predstojećim pregovorima o njegovom novom ugovoru biti upravo ishod Superboula.
Brat protiv brata, trener protiv bivše ekipe
Još jedna zanimljivost koju donosi Superboul 57 je i što će prvi put u istoriji dva brata nastupati za suprotne timove. Džejson Kelsi (35) igra na poziciji centra u ofanzivnoj liniji Filadelfije, a Travis Kelsi (33) je tajtend u napadu Kanzasa.
Obojica iza sebe imaju dugogodišnje uspješne karijere koje su proveli u timovima za koje i danas igraju.
Travis je sa Kanzasom osvojio Superboul 2020. godine. Drugi je igrač svih vremena po broju osvojenih jardi i broju primljenih lopti u doigravanju. Do sada je u postsezoni postigao 13 tačdauna na dodavanja Mahomsa i po tome su drugi najuspješniji dvojac u istoriji doigravanja – ispred njih su samo Tom Brejdi i Rob Gronkovski sa 15 tačdauna.
Superboul je osvajao i njegov brat Džejson, 2018. godine sa Filadelfijom. Krajem prošle sezone se govorilo da planira da se penzioniše, ali je potpisao jednogodišnji ugovor vrijedan 14 miliona dolara, koji ga je učinio najplaćenijim igračem u ligi na poziciji centra.
U javnosti se često pojavljuje i njihova majka, Dona Kelsi, poznata po tome što nosi dres sašiven od prednjeg dijela Travisovog i od stražnjeg dijela Džejsonovog dresa. U ponedjeljak ih je obojicu iznenadila dok su davali intervjue povodom Superboula i donijela im kutije sa keksićima.
Finaliste povezuje i trener Kanzas Sitija Endi Rid (64), koji će u nedjelju postati jedan od rijetkih trenera koji je vodio oba učesnika Superboula. On je bio trener Filadelfije od 1999. do 2012. godine, nakon čega je preuzeo sadašnji tim.
Rid je ulaskom u finale postao tek deveti trener u istoriji NFL-a sa četiri ili više učešća na Superboul utakmici. Osvojio ga je sa Kanzas Sitijem 2020. godine, te kao pomoćni trener Grin Beja 1997. godine. Poražen je sa Filadelfijom 2005. godine.
Sa 21 pobjedom u doigravanju dijeli drugo mjesto na listi trenera sa Tomom Lendrijem - samo trener Nju Inglanda, Bil Beliček, ima više pobjeda (31). Beliček (44) je jedini ispred Rida (37) i po broju utakmica u kojima je vodio timove u doigravanju.
Glavni trener Filadelfije je Nik Sirijani (41) koji taj posao obavlja od 2021. godine. Tokom karijere je radio kao pomoćni trener u Kanzas Sitiju, a otpustio ga je upravo Rid kada je preuzeo taj tim.
Svaki peti Amerikanac će se kladiti, milioni za reklame
Američko udruženje igara na sreću predviđa da se 50,4 miliona odraslih stanovnika SAD planiraju kladiti na Superboul utakmicu, uz ulaganje od oko 16 milijardi dolara. Riječ je o iznosu dvostruko većem nego prošle godine, u trenutku u kojem je klađenje na sportske događaje dozvoljeno u sve većem broju saveznih država.
Prema navedenoj procjeni, svaki peti odrasli Amerikanac će uložiti novac do kraja utakmice u nedjelju – u legalnim ili nelegalnim kladionicama, ili kroz privatne opklade među poznanicima. Pritom, identičan procent ispitanih – 44% - očekuje pobjedu svake od ekipa. Kladionice blagu prednost daju Filadelfiji.
Ove godine, Superboul će prenositi televizijska kuća Foks. Prošlogodišnju utakmicu između Los Anđelesa i Sinsinatija gledalo je gotovo 100 miliona ljudi, a rekord drži Superboul iz 2015. godine (Pitsburg – Sijetl) sa 114 miliona TV gledalaca.
Jedno od obilježja Superboula su i TV reklame. One obično traju 30 sekundi – koje su prošle godine u prosjeku koštale oko 6,5 miliona dolara. Ovoga puta, oglašivači su za 30 sekundi morali izdvojiti oko 7 miliona dolara, a Foks je gotovo sve slotove prodao i prije nego je sezona počela.
Na početku utakmice američki himnu će pjevati kantri zvijezda Kris Stejplton, a nastup na poluvremenu imaće Rijana.
Pobjedniku će pripasti Trofej Vins Lombardi, koji je naziv dobio po treneru koji je sa Grin Bejom osvojio prva dva Superboula, te ga smatraju za jednog od najvećih trenera u istoriji američkog fudbala. Svaki igrač pobjedničkog tima kao nagradu će dobiti 157.000 dolara, dok će poraženim pripasti po 82.000 dolara.
Najviše pobjeda u istoriji Superboula imaju Nju Ingland i Pitsburg (po 6), a slijede Dalas i San Francisko (po 5).
