Vlada Crne Gore saopštila je u petak da je Ministarstvo vanjskih poslova 27. septembra verbalnom notom obavijestilo Sjedinjene Države da raskida bilateralni sporazum o izuzeću američkih državljana iz nadležnosti Međunarodnog krivičnog suda (ICC/MKS).
"U vezi sa ovim bilateralnim sporazumom o imunitetu, u cilju usaglašavanja sa smjernicama Evropske unije u vezi sa ovim pitanjem, Ministarstvo vanjskih poslova je preduzelo diplomatske aktivnosti u cilju raskida ovog sporazuma na osnovu modela predviđenog bilateralnim sporazumom koji je prihvatljiv za obje strane: ugovor se raskida obavještavanjem druge strane o namjeri raskida putem verbalne note, a raskid stupa na snagu godinu dana nakon navedenog obavještenja", navodi se u dokumentu vlade.
Crnogorske vlasti su navele da je sporazum raskinut da bi se zatvorilo poglavlje 31 u pregovorima sa Evropskom unijom - vanjska, bezbjednosna i odbrambena politika.
"Razmjenom verbalne note sa SAD-om, Crna Gora je ispunila završno mjerilo u poglavlju 31. Crna Gora je zadržala punu usklađenost sa Zajedničkom vanjskom i bezbjednosnom politikom i Zajedničkom bezbjednosnom i odbrambenom politikom", navode u vladi i dodaju da je Crna Gora "100 odsto usklađena sa svim izjavama, odlukama i restriktivnim mjerama EU".
Iz vlade je saopšteno i da je Evropskoj komisiji 1. oktobra predata kopija verbalne note, "kako je ranije dogovoreno".
Na pitanje Glasa Amerike da prokomentariše odluku crnogorske vlade, te koliko bi ona mogla da utiče na odnose dvije zemlje, američki Stejt department saopštio je da "SAD snažno podržavaju pristupanje Crne Gore Evropskoj uniji".
"O svim bilateralnim sporazumima razgovaraćemo kao saveznici i prijatelji", navodi se u reagovanju portparola Stejt departmenta.
Imajući u vidu savezničke i partnerske odnose dvije zemlje, za očekivati je da pitanje sporazuma tretiraju diplomatskim putem, "bez velikih tenzija", ocjenjuje za Glas Amerike profesor na američkom univerzitetu Džons Hopkins Siniša Vuković.
"Nema sumnje da su SAD svjesne tereta koji Sporazum o Članu 98, kojim se predvidja izuzeće američkih državljana od krivičnog gonjenja pred Međunarodnim krivičnim sudom, ima za Crnu Goru kao zemlju koja pretenduje ka punopravnom članstvu u EU", ističe Vuković, direktor programa za globalne politike na Školi za napredne međunarodne odnose (SAIS) pri Džons Hopkinsu.
Vuković međutim dovodi u pitanje tajming oduke crnogorske vlade, uoči izbora u Americi u novembru. Smatra da postoji mogućnost da se to pitanje ispolitizuje i "kratkoročno" zakomplikuje odnose Crne Gore i SAD "ako postane dio diskursa koji se plasira u jeku izborne kampanje".
"Za kritičare ovog poteza veoma je lako istaći da ovim SAD gubi svoj diplomatski kredibilitet i stratešku relevantnost, jer još i saveznici navodno okreću leđa time što raskidaju bilateralne sporazume. Ukoliko bi ova tema izašla iz okvira diplomatskih pregovora, i postala politička tema u izbornom ciklusu bojim se da se ovim najvise štete moze nanijeti upravo Crnoj Gori i njenim vezama sa zapadnim partnerima. A to najviše koristi upravo onima koji ni ne žele kredibilnu Crnu Goru na Zapadu... Za ovako osjetljivu odluku je bilo potrebno izabrati bolji termin koji nije podložan mogućim političkim raskusuravanjima u SAD", naglašava Vuković.
Evropska unija nije odgovorila na zahtjev Glasa Amerike za komentar odluke crnogorske vlade.
Crna Gora je članica Rimskog statuta, kojim je 1998. godine uspostavljen Međunarodni krivični sud, od 2001. kada je stupio na snagu zakon o potvrđivanju statuta.
Bilateralni sporazum sa SAD o izuzeću državljana te zemlje iz nadležnosti MKS zaključen je razmjenom verbalnih nota između Ministarstva vanjskih poslova i američke ambasade u Podgorici, a stupio je na snagu 19. aprila 2007, podsjetili su iz crnogorske vlade.
Sjedinjene Države ne priznaju jurisdikciju Međunarodnog krivičnog suda, iako su učestvovale u pregovorima o Rimskom statutu. U američkom Kongresu je 2002. godine takođe usvojen zakon kojim se strogo ograničava američka saradnja sa sudom.
Evropska unija pak smatra Međunarodni krivični sud "osnovom borbe protiv nekažnjivosti i pomoći žrtvama zločina da ostvare pravdu".
"EU je riješena da nastavi da štiti nezavisnost suda i integritet Rimskog statuta. EU promoviše nacionalnu implementaciju statusa i njegove principe, naročito jačanjem nacionalnih pravosudnih sistema. EU takođe ohrabruje univerzalnu ratifikaciju Rimskog statuta i punu saradnju sa sudom", navodi se na vebsajtu EU.
U izvještajima Evropske komisije o napretku u pristupanju EU više puta je navedeno da zbog sporazuma sa SAD, Crna Gora nije usklađena sa pozicijom unije o integritetu Rimskog statuta i da je neophodno da to uradi.
