Sirijske demokratske snage (SDF), savez koji predvode sirijski Kurdi a podržavaju Sjedinjene Države, osvojile su u petak ključni grad u istočnoj Siriji i glavni granični prelaz sa Irakom, čime su u suštini preuzele kontrolu nad istočnom širokom pustinjom, prenosi agencija Rojters, pozivajući se na dva bezbednosna izvora.
Izvori, koji se nalaze u istočnoj Siriji, naveli su da su Sirijske demokratske snage osvojile Deir el-Zor, treći grad nad kojim je sirijski predsjednik Bašar al Asad izgubio kontrolu za nedelju dana.
Omar Abu Lajla, aktivista medijske platforme Deir Ezor 24 koji ima kontakte u gradu, rekao je da su se snage sirijske vlade i irački borci koje podržava Iran povukli iz grada prije dolaska boraca iz SDF-a. Ubrzo nakon toga, SDF je preuzeo kontrolu nad obližnjim graničnim prelazom sa Irakom, rekli su sirijski vojni izvori za Rojters.
Grad su posle izbijanja protesta protiv Asada 2011. godine prvo kontrolisale pobunjeničke snage, pre nego što ga je osvojila Islamska država 2014. Sirijska vojska, uz podršku proiranskih iračkih snaga, preuzela je kontrolu nad gradom 2017. godine.
Pobunjenici predvođeni islamističkom grupom Hajat Tahrir al-Šam (HTS) prethodno su preuzeli kontrolu nad Alepom i Hamom i sada napreduju ka Homsu, trećem po veličini sirijskom gradu u centralnom delu zemlje.
Već su osvojili dva grada blizu Homsa iz kojih su pobegle hiljade ljudi. Pobunjenici su najavili da će krenuti na Homs, a zatim i na prestonicu Damask. Ako osvoje Homs, Damask bi onda bio odsečen od obale.
Da bi usporile napredovanje pobunjenika, Asadove snage podigle su barijere na autoputu severno od Homsa, koji se nalazi samo 40 kilometara južno od Hame.
U južnoj provinciji Dera, lokalni sirijski borci i bivši pobunjenici ušli su u jednu od glavnih vojnih baza blizu grada Herak, dok su se borbe proširile do južne granice sa Jordanom, rekla su dva izvora iz pobunjeničkih snaga za Rojters. Pobunjenici su takođe osvojili delove graničnog prelaza Nasib sa Jordanom,
Pobunjenici su zauzeli Hamu u četvrtak nakon uličnih borbi sa vladinim snagama, najavljujući "potpuno oslobođenje grada" u poruci na svom Telegram kanalu.
Pobunjenički borci su ljubili zemlju i ispalivali slavljeničke hice u vazduh dok su ulazili u četvrti po veličini grad u Siriji.
Ispostavilo se da su mnogi stanovnici dočekali pobunjeničke borce. Fotograf AFP-a je video kako su neki stanovnici zapalili džinovski poster Asada na fasadi gradske skupštine.
Vojska je priznala da je izgubila kontrolu nad gradom, strateški lociranim između Alepa i sedišta Asadove moći u Damasku.
Ministar odbrane Ali Abas nagašavao je da je povlačenje vojske "privremena taktička mera".
"Naše snage su i dalje u blizini", rekao je on u izjavi koju je prenela zvanična novinska agencija SANA.
"Veliki udarac"
Aron Lund, član istraživačkog centra Sentjuri internešenal, nazvao je gubitak Hame "velikim, masivnim udarcem za sirijsku vladu" jer je vojska tamo trebalo da ima prednost i da preokrene dobitke pobunjenika "a oni to nisu mogli da postignu".
Direktor Opservatorije Rami Abdel Rahman prijavio je masovni egzodus iz grada pripadnika Asadove manjinske zajednice Alavita.
On je rekao da se desetine hiljada ljudi kreću ka oblastima duž sirijske obale Sredozemnog mora, gde Alaviti, sledbenici ogranka šiitskog islama, čine većinu.
"Plašimo se i brinemo da će se u Homsu ponoviti ono što se dogodilo u Hami", rekao je državni službenik koji se predstavio samo imenom Abas.
"Bojimo se da će nam se (pobunjenici) osvetiti", rekao je 33-godišnjak.
Borac opozicionih snaga pored tela dvojice vladinih vojnika koji leže na zemlji nakon opozicionog preuzimanja vlasti u Hami, Sirija, u petak, 6. decembra 2024. (AP Photo/Omar Albam)
U video snimku objavljenom na internetu, lider HTS-a Abu Mohamed al-Jolani rekao je da su njegovi borci ušli u Hamu da "očiste ranu koja je postojala u Siriji 40 godina", misleći na slom Muslimanske braće 1982. godine, što je vodilo do smrti hiljada ljudi.
U kasnijoj poruci na Telegramu u kojoj je čestitao "narodu Hame na pobedi", on je prvi put upotrebio svoje pravo ime Ahmed al-Šhara umesto svog ratnog nadimka.
Žestoke borbe
Opservatorija, koja se oslanja na mrežu svojih izvora u Siriji, saopštila je da je 826 ljudi, uglavnom boraca, ali i 111 civila, ubijeno u zemlji od izbijanja nasilja prošle nedelje.
To označava najintenzivnije borbe od 2020. godine, u građanskom ratu izazvanom represijom režima nad prodemokratskim protestima 2011. godine.
Ključ za uspehe pobunjenika od početka ofanzive prošle nedelje bilo je preuzimanje Alepa, koji vladine snage za više od deceniju rata nikada nisu u potpuno ispustile iz ruku.
Dok su pobunjenici koji su napredovali ranije u svojoj ofanzivi naišli na mali otpor, borbe oko Hame bile su posebno žestoke.
Asad je naredio povećanje plata karijernim vojnicima za 50 odsto, javila je u sredu državna novinska agencija SANA, dok on nastoji da ojača svoje snage za kontraofanzivu.
Telo vojnika vladinih snaga leži pored oklopnog vozila u ulici u Hami, Sirija, petak 6. decembra 2024. (AP Photo/Omar Albam)
Pobunjenici su oterali sirijske oružane snage uprkos činjenici da je vlada poslala "velike vojne konvoje", saopštila je Opservatorija.
Pobunjenici su započeli ofanzivu na severu Sirije 27. novembra, istog dana kada je stupio na snagu prekid vatre u ratu između Izraela i Hezbolaha u susednom Libanu.
I Hezbolah, i Rusija, bili su ključni podržavaoci Asadove vlade, ali su poslednjih godina uvučeni u sopstvene sukobe.
HTS je ukorenjen u ogranku Al-Kaide u Siriji.
Grupa je pokušavala da ublaži svoj imidž poslednjih godina, ali stručnjaci kažu da je pred izazovom da pokuša da ubedi zapadne vlade da su se u potpunosti odrekle tvrdog džihadizma.
Sjedinjene Države drže stotine vojnika u istočnoj Siriji, kao deo koalicije formirane protiv džihadista Islamske države.
