Dva borbena aviona F-16 preletjela su Bosnu i Hercegovinu (BiH) u ponedjeljak kako bi naglasili podršku SAD teritorijalnom integritetu te zemlje protiv "secesionističkih aktivnosti" Srba, koje su u suprotnosti s Dejtonskim mirovnim sporazumom, saopštila je američka ambasada u Sarajevu.
Prelet je dio bilateralne obuke vazduh-zemlja koju su američke snage sprovele zajedno sa oružanim snagama BiH u područjima na sjeveru zemlje, koja nisu pod kontrolom Bosanskih Srba, navodi se u saopštenju Ambasade.
Vježba je izvršena na području Tuzle i Brčko Distrikta.
Saopštenje Ambasade se odnosi na učestale izjave i poteze koji pozivaju na odvajanje entiteta Republika Srpska od BiH, pa i na spajanje sa Srbijom, a koje prevashodno dolaze od Milorada Dodika, nacionalističkog, proruskog lidera Bosanskih Srba.
„Ova bilateralna obuka je primjer napredne vojne saradnje koja doprinosi miru i bezbjednosti na Zapadnom Balkanu, te pokazuje opredijeljenost SAD da osiguraju teritorijalni integritet BiH usljed antidejtonskih i secesionističkih aktivnosti”, navodi se u saopštenju Ambasade SAD.
Vašington je posredovao u potpisivanju Dejtonskog mirovnog sporazuma kojim je okončan rat u Bosni od 1992. do 1995, u kojem je ubijeno oko 100.000, a raseljeno oko dva miliona ljudi.
Sporazumom je dogovoreno postojanje dva entiteta - Republike Srpske u kojoj dominiraju Srbi i Federacije BiH, u kojoj većinu čine Bošnjaci i Hrvati. Centralna vlast u zemlji je relativno slaba, a godinama je dodatno slabe potezi Dodika i drugih predstavnika vlasti Republike Srpske.
"SAD su naglasile da Ustav BiH ne predviđa pravo na otcjepljenje, te će djelovati ako bilo ko pokuša promijeniti ovaj osnovni element Dejtona", takođe je navedeno u saopštenju ambasade.
U intervjuu za Rojters, Dodik je rekao da secesija Republike Srpske nije u njegovim planovima: "Ne pozivamo na revoluciju. Ne spremamo se za rat, spremamo se za političke odluke na nivou državnog parlamenta i skupštine Republike Srpske".
Ipak ponovio je pozive ka većoj autonomiji Republike Srpske, kroz dijalog političkih stranaka u BiH, ali bez miješanja stranaca, uključujući i Visokog predstavnika za BiH, koje često vrijeđa i za koje navodi da ne bi trebali imati mjesta u politici u zemlji.
"U suprotnom, BiH nema budućnost", rekao je Dodik.
Bosanski Srbi će u ponedjeljak naveče početi obilježavanje samoproglašenog Dana Republike Srpske, kojeg je Ustavni sud BiH zabranio kao diskriminirajući prema nesrbima. Sada već tradicionalna parada policije i specijalnih snaga - kojoj će prisustvovati i visoki zvaničnici susjedne Srbije - zakazana je za utorak.
Dodik se na državnom sudu u Sarajevu suočava sa optužbama zbog potpisivanja entitetskih zakona kojim se suspenduju odluke Ustavnog suda BiH i Visokog predstavnika, koji nadgleda sprovođenje Dejtonskog sporazuma.
Suđenje je trebalo da počne 20. decembra, ali je odgođeno do 20. januara zbog proceduralnih pitanja koja je pokrenuo Dodikov pravni tim. Dodik je odbio da se izjasni o krivici.
Upravo zbog takvih odluka, SAD su u julu 2023. sankcionisale četiri zvaničnika iz RS: Željku Cvijanović, članicu Predsjedništva BiH, Nenada Stevandića, predsjednika Narodne Skupštine RS, Radovana Viškovića, predsjednika Vlade RS i Miloša Bukejlovića, ministra pravde RS.
SAD su Dodika sankcionisale dva puta zbog podrivanja državnih institucija, opstrukcije Dejtonskog sporazuma i ugrožavanja mira, a nedavno su sankcionisani njegova ćerka Gorica i sin Igor.
"Sankcije protiv mene dio su hibridnog rata koji se vodi protiv Republike Srpske", rekao je Dodik Rojtersu, optužujući strane diplomate koji rade u BiH da su antisrpski nastrojeni.
Dodik je u više navrata podržavao predsjednika Rusije Vladimira Putina, te se sastajao sa njim u Moskvi, što je Stejt department kritkovao - u maju prošle godine su naveli da je to "kratkovid potez koji ne služi interesima građana Republike Srpske".
