Odsjek za kontrolu strane imovine (OFAC), Sekretarijata za finansije SAD, sankcionisao je u srijedu troje zvaničnika bosanskoherecgovačkog entiteta Republika Srpska (RS), navodeći kao obrazloženje da su podrivali mir i stabilnost u Bosni i Hercegovini (BiH): Branislava Okuku, Srebrenku Golić i Jelenu Pajić Baštinac.
U saopštenju Sekretarijata se navodi da su oni “organizovali i izvršili obilježavanje ’Dana Republike Srpske’ 9. Januara 2024., što je aktivnost koja je u BiH proglašena za neustavnu”, čime su “pomogli naporima (Milorada) Dodika da podriva Dejtonski mirovni sporazum, te autoritet Ustavnog suda BiH i Visokog predstavnika”.
“SAD su duboko zabrinute zbog kontinuiranih pokušaja potkopavanja Dejtonskog mirovnog sporazuma i Ustava BiH, dvije ključne institucije koje su bile neophodne za mir i stabilnost u regionu”, izjavio je podsekretar za terorizam i obavještajne finansije, Brajan Nelson. “Nastavićemo držati odgovornim one koji žele posijati podjele kako bi ostvarili svoje političke ciljeve na štetu naroda BiH.”
Za Branislava Okuku se u obrazloženju sankcija navodi da je „dio neformalne grupe uticajnih Dodikovih savjetnika koji su imali srpske nacionalističke i proruske simpatije, podržavali nezavisnost RS, te se fokusirali na planiranje prenosa nadležnosti sa institucija BiH na institucije RS“.
Dodaje se da je bio blisko umiješan u planiranje i obilježavanje Dana RS, te odgovoran za povećanje broja prisutnih na proslavama. Takođe, navedeno je da je organizovao proteste na granici između dva entiteta u BiH u jesen 2023. pod nazivom „granica postoji“, da je sa Dodikom sarađivao na planu o povlačenju svih Bosanskih Srba iz državnih institucija na jedan dan, dok je sa Dodikovim saradnicima radio na planu o otporu svakom pokušaju hapšenja Dodika, ukoliko on bude osuđen.
Prema navodima Sekretarijata, Jelena Pajić Baštinac, generalna sekretarka Predsjednika RS – Dodika – skupa je sa Okukom organizovala proslavu događaja povodom Dana RS i bila zadužena za to da broj prisutnih bude što veći, te je „javno zanemarila upozorenja i presude Visokog predstavnika da obilježavanje Dana RS predstavlja rizik za Dejtonski mirovni sporazum“.
Kao predsjedavajuća Narodne skupštine RS i dugogodišnja političarka Dodikove stranke SNSD, Srebrenka Golić se 27. novembra srela sa Okukom, Baštinac i drugim osobama „kako bi osnovala organizacioni odbor za Dan RS – čiji je bila član – te da bi usvojila raspored događaja za proslave oko 9. januara“, nakon čega je kao javna zvaničnica „aktivno učestvovala u proslavama Dana RS“, navodi se u saopštenju Sekretarijata.
Ustavni sud BiH proglasio je obilježavanje Dana RS 9. januara neustavnim, navodeći da prioritet daje samo Srbima, što narušava ustavnu obavezu nediskriminacije. Visoki prestavnik u BiH podržao je takvu odluku.
U saopštenju Stejt departmenta povodom današnjih sankcija je navedeno da su sankcionisani podržali nastojanja Dodika da podriva teritorijalni integritet, mir i stabilnost BiH.
“Ta aktivnost predstavlja najnoviji Dodikov napor da podriva Dejtonski mirovni sporazum, Ustavni sud Bosne i Hercegovine i autoritet visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu, što predstavlja značajan rizik za regionalni mir i stabilnost”, naveo je portparol Stejt departmenta Metju Miler.
Miler je dodao da SAD osuđuju napore čija je svrha podrivanje regionalnog mira i normi na Zapadnom Balkanu:
“Dejtonski mirovni sporazum i Ustav BiH su od suštinskog značaja za mir i stabilnost u zemlji, a mi ćemo nastaviti da namećemo posledice onima koji nastoje da podrivaju vlasti zemlje”.
Između ostalog, sankcionisanim zvaničnicima je zabranjen ulazak u SAD, a blokirana su im sva imovina i finansijski interesi koje eventualno imaju u Americi, kao i transakcije sa američkim državljanima i biznisima.
Sankcije su izrečene na osnovu izvršne naredbe „EO 14033“, koja kao razloge navodi korupciju, te ugrožavanje mira i stabilnosti, kojom je predsjednik SAD Džo Bajden u junu 2021. godine proširio ovlašćenja za sankcionisanje na Zapadnom Balkanu.
Upravo je Dodik bio prvi zvaničnik iz BiH sankcionisan na osnovu te izvršne naredbe, u januaru 2022., a kao razlozi su navedeni podrivanje državnih institucija i rad na kreiranju paralelnih institucija u RS, koruptivne aktivnosti, te etno-nacionalistička retorika koja izaziva podjele.
Sekretarijat za finansije prvi put je sankcionisao Dodika još 2017, zbog opstrukcije Dejtonskog mirovnog sporazuma.
U oktobru 2023. Sekretarijat je sankcionisao Dodikovu djecu - Igora i Goricu Dodik, dok su u julu te godine sankcionsani Željka Cvijanović, članica Predsjedništva BiH, Nenad Stevandić, predsjednik Narodne Skupštine RS, Radovan Višković, predsjednika Vlade RS i Miloš Bukejlović, ministar pravde RS.
